Ζαγοροχώρια

Ως αποτέλεσμα αυτού πιστεύεται πως μεγάλο τμήμα του πληθυσμού διατήρησε πανάρχαια έθιμα και παραδόσεις. Πιστεύεται πως οι Σαρακατσάνοι, πολλοί από του οποίους κατοικούν στην περιοχή, είναι απόγονοι των αρχαίων κατοίκων του Ζαγορίου.

Το Ζαγόρι ήταν μέλος του αρχαίου ελληνικού βασιλείου των Μολοσσών, που στην ύστερη κλασική εποχή επικράτησε σε όλη την Ήπειρο. Η Ολυμπιάδα, η μητέρα του Μέγα Αλέξανδρου, καταγόταν από την πόλη «Μολοσσίδα», στην συμβολή των ποταμών Βοϊδομάτη, Αώου και Σαραντάπορου.

Στην Βυζαντινή εποχή, δεν μνημονεύεται σε κάποιο χρονικό ότι η περιοχή υπέστη καταστροφές από κάποιο κατακτητή. Κάτι ανάλογο συνέβη και στην Τουρκοκρατία. Το δύσβατο έδαφος πρόσφερε ασφάλεια στον πληθυσμό.

Στην πραγματικότητα, από το 1430 που οι Τούρκοι κατέκτησαν την Ήπειρο, με την συνθήκη του Βοϊνίκου, εγκαθιδρύθηκε ένα ειδικό καθεστώς μεταξύ του «Κοινού του Ζαγορίου» και των Οθωμανικών αρχών, και αποδίδονταν κάποιος φόρος ως αντάλλαγμα για την μερική αυτονομία της περιοχής. Η είσοδος τουρκικών στρατευμάτων γίνονταν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Τα 14 χωριά του Ζαγορίου η ύπαρξη των οποίων χρονολογείται από το 912 μ.Χ., (τα υπόλοιπα ιδρύθηκαν αργότερα),γνώρισαν σταδιακά εμπορική και οικονομική άνθιση από τον 16ο αιώνα, καθώς η γη και τα περιουσιακά τους στοιχεία δεν κατασχέθηκαν ποτέ από τις τουρκικές αρχές. Αυτή η κατάσταση ευνοούσε και τους Τούρκους, εφόσον το Ζαγόρι δεν ήταν εστία επαναστάσεων και αναταραχών.Από τον 17ο αιώνα, καθώς ο πληθυσμός της περιοχής αυξάνεται ραγδαία, και υπό το καθεστώς της αυτονομίας, επιφανείς Ζαγορίτες, ασχολούνται με το εμπόριο.

Το Ζαγόρι αποκτά ισχυρούς εμπορικούς δεσμούς με την Κωνσταντινούπολη, τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και τη Ρωσία. Το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού ανέβηκε κατακόρυφα, με την ίδρυση σχολείων και βιβλιοθηκών σε κάθε χωριό. Η ευημερία της περιοχής και η πνευματική άνθηση του τόπου συνεχίστηκε με αμείωτο ρυθμό και τον 18ο αιώνα, όπου ιδρύθηκαν και σχολειά θηλέων, κατασκευάστηκαν μύλοι για να αλέθουν καλαμπόκι, περίτεχνα κατασκευασμένες βρύσες (κρήνες) και πετρόχτιστα γεφύρια που είναι διάσπαρτα στην περιοχή. Πρωτοτυπία για την περιοχή αποτελεί και η ακμή μιας μορφής ιατρικής, όπου ο γιατρός έκανε χρήση θεραπευτικών βοτάνων, καθώς η περιοχή του Βίκου είναι πλούσια σε βότανα. Ονομαστοί ήταν οι περίφημοι «Βικογιατροί», από την περιοχή. Είχε γίνει λόγος και για την ίδρυση εκπαιδευτικού ιδρύματος εφάμιλλου με πανεπιστήμιο από τον Νεόφυτο Δούκα.

Μετά το 1860 ξεκινάει ο σταδιακός οικονομικός και εμπορικός μαρασμός, κυρίως λόγω της Βιομηχανικής Επανάστασης. Από εκεί και πέρα τα Ζαγοροχώρια ακολουθούν τη μοίρα της υπόλοιπης Ηπείρου.