Πήλιο

Διάφορες αρχαίες πόλεις και πολιτείες έχουν καταγραφεί στο χώρο του Πηλίου από τα αρχαία χρόνια όπως η αρχαία πόλη Αχίλλειον, στις παρυφές του Ανηλίου, την οποία ίδρυσε ο ομηρικός Αχιλλέας, η αρχαία πόλη της Μεθώνης, λίγο έξω από τα Άνω Λεχώνια, η αρχαία Κορώπη, η αρχαία πόλη Σπάλαυθρα στο Χόρτο και η κωμόπολη Κασθαναία όπου καταστράφηκε ο στόλος του Ξέρξη. Από τις πιο σημαντικές αρχαίες πόλεις της Μαγνησίας ήταν η Ολιζών, που εντοπίζεται κοντά στη σημερινή Μηλίνα και βασιλιάς της οποίας ήταν ο Φιλοκτήτης, ο ήρωας της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή, που πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο.

Πολλοί αρχαίοι ποιητές και συγγραφείς όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος απέδωσαν και διάφορα περιγραφικά επίθετα και τιμητικούς χαρακτηρισμούς στο Πήλιο όπως «μέγα» εξαιτίας της μεγαλοπρέπειάς του, «πολυφάρμακον» για την ποικιλία σε θεραπευτικά βότανα που διαθέτει και «υλήεν» για την πλούσια ξυλεία του.

Στα χρόνια της ακμάζουσας βυζαντινής αυτοκρατορίας και από τον 6ο αιώνα και μετά, ολόκληρη η Μαγνησία και ευρύτερα η Θεσσαλία ανήκει στη Μακεδονία. Δέχεται πολλές επιθέσεις ξένων βάρβαρων λαών όπως οι Γότθοι και οι Σλάβοι που την καταστρέφουν με κάθε τρόπο ενώ το Πήλιο ερημώνεται και καμία πόλη του δεν αναπτύσσεται. Από το 10ο αιώνα και μετά στο Πήλιο χτίζονται τόσα πολλά μοναστήρια και κατοικείται από τόσους πολλούς μοναχούς, οι πιο γνωστοί από τους οποίους ήταν οι Μελισσηνοί, που την κάνουν να μοιάζει σαν μια μεγάλη μοναστική πολιτεία. Γύρω από αυτά τα μοναστήρια θα οργανωθούν αργότερα τα σημερινά πηλιορείτικα χωριά. Δυστυχώς, οι περισσότεροι από αυτούς τους ναούς δε σώζονται σήμερα και τη θέση τους έχουν πάρει μεγαλοπρεπείς μεταβυζαντινοί ναοί.

Επίσης, από τα μεσοβυζαντινά χρόνια και μετά κάποιες γόνιμες περιοχές του Πηλίου, όπως τα Λεχώνια, περνούν στα χέρια Βενετσιάνων κατακτητών. Σήμερα σώζονται ερείπια περίπου είκοσι οχυρά που είχαν χτίσει την περίοδο εκείνη ντόπιοι φεουδάρχες και Βενετσιάνοι για την αντιμετώπιση των πειρατών, που αποτελούσαν τότε το φόβο και τον τρόμο των κατοίκων της περιοχής.

Από την περίοδο της Τουρκοκρατίας άρχισε η ίδρυση και η εξέλιξη των σημερινών χωριών του Πηλίου. Η Θεσσαλομαγνησία υποδουλώνεται οριστικά στους Τούρκους το 1423, οι οποίοι, όμως, αδιαφορούν εντελώς για το ορεινό Πήλιο και εγκαθίστανται στα πιο πλούσια πεδινά και ημιορεινά μέρη του Πηλίου όπως τα Λεχώνια και η Αργαλαστή, διώχνοντας παράλληλα τους ντόπιους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι κατατρεγμένοι ντόπιοι μαζί με πολλούς ραγιάδες φυγάδες από τη παραλιακή και όχι μόνο Θεσσαλία, την Εύβοια και το Αιγαίο, να καταφύγουν στα ορεινά μέρη για να βρουν ασφάλεια. Αυτοί χρησιμοποιούν σαν οικιστικούς πυρήνες τα παλιά μοναστήρια και οργανώνουν γύρω από αυτά οικισμούς που αργότερα εξελίσσονται σε ξακουστά χωριά όπως η Μακρυνίτσα και η Ζαγορά. Οι Τούρκοι παραχωρούν διάφορα προνόμια στα 24 χωριά του Πηλίου, από τα οποία τα 14 ήταν «βακούφια» δηλαδή χωριά που ανήκαν σε φιλανθρωπικά ιδρύματα ενώ τα υπόλοιπα αποκαλούνταν «χάσια», δηλαδή ιδιοκτησίες του Σουλτάνου. Οι φόροι στα βακούφια όπως η Αργαλαστή και η Μακρυνίτσα ήταν ελαφρύτεροι γι΄ αυτό αναπτύχθηκαν και περισσότερο οικονομικά, χωρίς, βέβαια, αυτό να είναι αποκλειστικό αφού για παράδειγμα η Ζαγορά αν και ήταν «χάσι», γνώρισε μεγάλες στιγμές δόξας χάρη στο ανεπτυγμένο της εμπόριο και τα χιλιοτραγουδισμένα της «ζαγοριανά καράβια», που μετέφεραν προϊόντα σε όλη τη Μεσόγειο και μέχρι την Ανατολή.

Από το 1750 και μετά, ξεκινά για το Πήλιο μια περίοδος ιδιαίτερης ακμής, τόσο οικονομικής όσο και πνευματικής. Εξάγονται πηλιορείτικα προϊόντα σε όλη τη Μεσόγειο χάρη στο ανεπτυγμένο εμπόριο ενώ έρχονται στο Πήλιο φιλελεύθερες ιδέες και το πνεύμα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, σπέρνοντας έτσι τα πρώτα σημάδια που προετοιμάζουν το έδαφος της Ελληνικής Επανάστασης. Το Ελληνομουσείο της Ζαγοράς και η Μηλιώτικη Σχολή είναι μερικά μόνο από τα δείγματα της πνευματικής ανάπτυξης του τόπου.

Τα χωριά του Πηλίου συμμετείχαν ενεργά στην επανάσταση του 1821. Ο λόγιος Άνθιμος Γαζής κήρυξε την επανάσταση στις 7 Μαΐου 1821 από τις Μηλιές και συγκεκριμένα μετά από τη λειτουργία της Μονής Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Σε αυτήν συμμετείχαν και άλλοι Φιλικοί καθώς και ντόπιοι καπετάνιοι, όπως ο Κυριάκος Βασδέκης, όμως, η επανάσταση, που άρχισε με την πολιορκία του κάστρου του Βόλου, πνίγηκε στο αίμα από τις ορδές του Μαχμούτ Πασά Δράμαλη.

Από το 1830 και μετά οι κάτοικοι του Πηλίου αρχίζουν να μετακινούνται προς τα παράλια, όπου χτίζουν σπίτια. Το λιμάνι του Βόλου αποτελεί συνδετικό κρίκο μεταξύ της ελεύθερης και της υποδουλωμένης Ελλάδας.

Οι Πηλιορείτες συμμετείχαν ενεργά και στις απόπειρες απελευθέρωσης του 1854 και 1878 ενώ το Πήλιο ανεξαρτητοποιήθηκε μαζί με την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στις 2 Νοεμβρίου του 1881.

Η περιοχή του Πηλίου δεν μπόρεσε να ησυχάσει ούτε κατά τους νεότερους χρόνους αφού κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου οι Γερμανοί κατακτητές ρήμαξαν κυριολεκτικά πολλά πηλιορείτικα χωριά όπου είχε οργανωθεί αντιστασιακή δράση, όπως τη Ζαγορά τον Ιανουάριο του 1943, την Πορταριά και τις Μηλιές, και εκτέλεσαν πολλούς πατριώτες. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι, ίσως, αυτή του χωριού της Δράκειας, που χαρακτηρίστηκε και «μαρτυρικό χωριό», λόγω της γερμανικής εκτέλεσης 118 ντόπιων στις 18 Δεκεμβρίου του 1943. Στο χωριό υπάρχει σήμερα κενοτάφιο μνημείο, προς ανάμνηση του τραγικού εκείνου γεγονότος, όπου αναγράφονται τα ονόματα όλων των τότε αδικοχαμένων.

Στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί Πηλιορείτες, εξαιτίας της πολιτικής και οικονομικής κατάστασης του τόπου τους, αναγκάζονται να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό, κυρίως στην Αίγυπτο, για καλύτερες συνθήκες ζωής. Εκεί, αφού μορφωθούν και πλουτίσουν, αποφασίζουν να μεταφέρουν τον πλούτο τους πίσω στην πατρίδα τους, η οποία αναπτύσσεται και πάλι οικονομικά και γνωρίζει μέρες δόξας. Πολλά πηλιορείτικα αρχοντικά χτίζονται τότε με χρήματα των επαναπατρισμένων Ελλήνων από την Αίγυπτο, που προσθέτουν ξεχωριστή αίγλη στην περιοχή.

Με Προεδρικό διάταγμα του 1980, γνωστό και ως Διάταγμα του Πηλίου, θεσπίζονται ειδικοί όροι δόμησης και τα πηλιορείτικα χωριά ανακηρύσσονται διατηρητέοι οικισμοί, χωρισμένοι σε ζώνες προστασίας.

Σήμερα το Πήλιο διατηρεί τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, προσπαθώντας να εναρμονιστεί με τις νέες τάσεις των καιρών. Αποτελεί έναν από τους πιο αγαπημένους ταξιδιωτικούς προορισμούς Ελλήνων και ξένων επισκεπτών ενώ πολλά χωριά του γνωρίζουν και αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη. Οι κάτοικοί του, υπερήφανοι για την ιστορία και τον πολιτισμό τους, υποδέχονται τους επισκέπτες και αναλαμβάνουν να τους ξεναγήσουν στον εύφορο τόπο τους.